زانتان گام

زانتان گام

زانتان گام (Xanthan Gum) یک پلی‌ساکارید خارج سلولی است که توسط باکتری  تولید می‌شود. این ماده به دلیل خواص منحصر به فرد خود در صنایع مختلف، به ویژه در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی، و داروسازی کاربرد فراوانی دارد.

تاریخچه و کشف:

زانتان گام برای اولین بار در دهه ۱۹۵۰ توسط دانشمندان وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) کشف شد.

آن‌ها در حال تحقیق بر روی روش‌های جدید برای استفاده از محصولات کشاورزی بودند که به این پلی‌ساکارید با ویژگی‌های خاص دست یافتند. در سال ۱۹۶۰، فرآیند تولید تجاری آن ثبت اختراع شد و از آن زمان به بعد، استفاده از آن به سرعت گسترش یافت.

ساختار شیمیایی و ویژگی‌ها:

زانتان گام از واحدهای تکراری گلوکز، مانوز و گلوکورونیک اسید تشکیل شده است. ساختار مارپیچی و پیچیده آن باعث می‌شود که حتی در غلظت‌های بسیار پایین، ویسکوزیته (غلظت) بالایی ایجاد کند. از ویژگی‌های مهم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ویسکوزیته بالا در غلظت‌های پایین: این ویژگی باعث می‌شود که به عنوان غلظت‌دهنده و پایدارکننده بسیار کارآمد باشد.
• پایداری در دما و pHهای مختلف: زانتان گام در طیف وسیعی از دماها و سطوح pH پایدار است و خواص خود را از دست نمی‌دهد.
• مقاومت در برابر آنزیم‌ها: زانتان گام ماده در برابر تخریب توسط بسیاری از آنزیم‌ها مقاوم است که به پایداری آن در محصولات مختلف کمک می‌کند.
• خاصیت شبه‌پلاستیک (Pseudoplasticity): به این معنی که با افزایش تنش برشی (مانند هم زدن)، ویسکوزیته آن کاهش می‌یابد و پس از برداشتن تنش، به حالت اولیه بازمی‌گردد. این ویژگی در تولید محصولاتی مانند سس‌ها و نوشیدنی‌ها بسیار مفید است، زیرا باعث می‌شود محصول به راحتی ریخته شود اما پس از آن قوام خود را حفظ کند.
• ایجاد امولسیون و سوسپانسیون: به دلیل توانایی در تشکیل شبکه‌ای پایدار، می‌تواند ذرات نامحلول را به صورت معلق نگه دارد و از ته‌نشین شدن آن‌ها جلوگیری کند.

کاربردها:

• غلظت‌دهنده و پایدارکننده:

• زانتان گام  در سس‌ها، سوپ‌ها، بستنی‌ها، نوشیدنی‌ها، ماست‌ها و محصولات لبنی برای افزایش غلظت، جلوگیری از جدا شدن فازها و بهبود بافت استفاده می‌شود.جایگزین گلوتن: در محصولات بدون گلوتن (مانند نان و شیرینی)،  به بهبود بافت و کشسانی محصول کمک می‌کند، زیرا عملکردی مشابه گلوتن دارد.

  • افزایش ماندگاری: با حفظ رطوبت و جلوگیری از رشد میکروب‌ها، به افزایش ماندگاری برخی محصولات کمک می‌کند.

    • عامل ژل‌کننده و امولسیفایر:زانتان گام در کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و خمیردندان‌ها برای ایجاد بافت مناسب، پایدار کردن امولسیون‌ها و افزایش پایداری محصول استفاده می‌شود.

• صنایع داروسازی:

  • عامل چسباننده و پایدارکننده:  در تولید قرص‌ها، شربت‌ها و سوسپانسیون‌ها برای بهبود خواص فیزیکی و پایداری داروها استفاده می‌شود.

• سایر صنایع:

  • زانتان گام در حفاری چاه‌های نفت، رنگ‌ها، و مواد شوینده نیز به عنوان عامل غلظت‌دهنده و پایدارکننده کاربرد دارد.

نکات ایمنی و بهداشتی:

زانتان گام به طور کلی توسط سازمان‌های نظارتی بین‌المللی مانند سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به عنوان یک افزودنی غذایی ایمن (GRAS) شناخته شده است. مصرف آن در مقادیر معمول بی‌خطر است و عوارض جانبی جدی ندارد. با این حال، در برخی افراد ممکن است باعث نفخ یا ناراحتی‌های گوارشی شود، به خصوص در مقادیر زیاد.